Quy định về hoạt động khai thác cát sỏi lòng sông
Hiện nay, tình trạng khai thác cát, sỏi lòng sông trái quy định đang ngày một gia tăng. Theo thống kê, từ năm 2016 đến nay, các cơ quan chức năng đã tiến hành 902 cuộc thanh tra, kiểm tra, phát hiện và xử phạt 798 tổ chức, cá nhân khai thác trái phép với tổng số tiền phạt lên đến hơn 56 tỷ đồng[1]. Có rất nhiều hình thức vi phạm như giấy phép hết hạn hoặc không có giấy phép, khai thác vượt mức cho phép hoặc ngoài phạm vi được cấp phép,…Do vậy, các cơ quan quản lý nhà nước đang thực hiện việc siết chặt hoạt động khai thác cát, sỏi lòng sông để ngăn chặn những thiệt hại xảy ra. Dưới đây là những quy định liên quan đến hoạt động khai thác cát, sỏi lòng sông.
- Khái niệm liên quan và hậu quả
Trước hết, tại Nghị định hướng dẫn có đưa ra khái niệm cát, sỏi lòng sông là cát, cuội, sỏi tích tụ ở lòng suối, lòng sông, bãi bồi, thềm sông từ thượng lưu đến của sông; tích tụ ở lòng hồ và cửa sông.[2]
Vậy nếu khai thác quá mức cát, sỏi trong lòng sông sẽ gây ra nhiều hệ lụy như biến dạng sông, suối. Đáy sông bị hạ thấp sẽ làm giảm mực nước sông. Còn làm mất tính ổn định của các công trình cầu, cống; có thể gây ra sạt, xói lở bờ sông. Làm rút ngắn khoảng cách từ bờ sông đến nhà các hộ dân do bị sạt lở nghiêm trọng.
Khi nạo vét lòng sông có thể làm thay đổi tốc độ dòng chảy, xói lở đáy; làm ảnh hưởng đất hoa màu, chăn nuôi. Và gây tác động đến sự sinh sản và môi trường sống của động vật thủy sinh.
Hơn nữa, việc dòng chảy bị biến dạng sẽ khiến nước mặn xâm nhập vào nội thủy, gây ảnh hưởng đến nguồn nước ngọt. Ngoài ra, việc khai thác cát bất chấp vào ban đêm còn ảnh hưởng đến an ninh trật tự của địa phương, làm cạn kiệt nguồn tài nguyên này.
- Nội dung cấp phép khai thác cát, sỏi lòng sông
Đảm bảo các nội dung chính như sau:[3]
– Tên tổ chức, cá nhân khai thác khoáng sản;
– Loại khoáng sản, địa điểm, diện tích khu vực khai thác khoáng sản;
– Trữ lượng, công suất, phương pháp khai thác khoáng sản;
– Thời hạn khai thác khoáng sản;
– Nghĩa vụ tài chính, nghĩa vụ khác có liên quan.
Ngoài ra, có những nội dung trong giấy phép nên lưu ý như sau:
– Thời gian được phép hoạt động khai thác trong ngày: từ 7 giờ sáng đến 5 giờ chiều. Không được khai thác vào ban đêm. Và quy định về thời gian khai thác trong năm. Nghĩa là việc khai thác cát sẽ chỉ được diễn ra vào ban ngày. Do tình trạng khai thác trái phép vào ban đêm diễn ra tràn lan và gặp nhiều khó khăn trong việc kiểm soát các đối tượng “cát tặc”. Với mức lợi nhuận vô cùng lớn mang lại từ khai thác cát nên các đối tượng này đều thay nhau rút ruột các lòng sông vào mỗi đêm. Chính vì vậy, đã có quy định về khung giờ cụ thể đối với hoạt động khai thác cát.
– Tiếp theo là trách nhiệm của tổ chức, cá nhân được phép khai thác có trong nội dung tại Giấy phép như sau:
+ Xác định ranh giới khu vực khai thác; cắm mốc các điểm khép góc khu vực khai thác cát, sỏi lòng sông;
+ Tên, loại phương tiện, thiết bị được sử dụng để khai thác, vận chuyển cát, sỏi và yêu cầu về đăng ký theo quy định của pháp luật giao thông đường thủy nội địa, pháp luật liên quan.
Lắp đặt thiết bị giám sát hành trình và lưu trữ dữ liệu, thông tin về vị trí, hành trình di chuyển của phương tiện, thiết bị sử dụng để khai thác, vận chuyển cát, sỏi;
+ Yêu cầu trong việc ký hợp đồng vận chuyển với các chủ phương tiện đủ điều kiện vận chuyển theo quy định của pháp luật (trong trường hợp tổ chức, cá nhân khai thác không trực tiếp vận chuyển cát, sỏi sau khai thác);
+ Yêu cầu việc lắp đặt bảng thông báo tại bờ sông thuộc phạm vi khu vực khai thác để công khai thông tin Giấy phép khai thác, dự án khai thác cát, sỏi lòng sông. Với các nội dung: tọa độ, diện tích và sơ đồ phạm vi khu vực khai thác; thời gian khai thác; tên, phương tiện, thiết bị sử dụng để khai thác cát, sỏi;
+ Thực hiện nghĩa vụ, trách nhiệm về phòng chống thiên tai theo quy định của pháp luật.
– Đối với các giấy phép khai thác cát, sỏi được cấp trước ngày 10/04/2020, thì các tổ chức, cá nhân phải tuân thủ về thời gian hoạt động khai thác trong ngày và khai thác trong năm.
- Xử lý vi phạm
Xử phạt hành chính
– Mức phạt tiền đối với mỗi hành vi dưới đây là mức phạt áp dụng đối với cá nhân. Theo đó, mức phạt đối với hộ kinh doanh áp dụng như đối với cá nhân. Còn mức phạt tiền đối với tổ chức là gấp 02 lần mức phạt tiền đối với cá nhân.[4]
– Phạt tiền từ 30 – 40 triệu đồng với hành vi khai thác cát, sỏi trên sông, hồ gây sạt lở lòng, bờ, bãi sông, hồ[5]
– Vi phạm các quy định về khu vực khai thác:
Mức phạt tiền tối thiểu là 100 triệu đồng và tối đa là 500 triệu đồng đối với hành vi khai thác cát, sỏi lòng sông có tổng diện tích vượt ra ngoài ranh giới khu vực được phép khai thác (trên bề mặt). Và tùy vào mức độ (% hoặc ha) và phạm vi ranh giới độ sâu được phép khai thác sẽ có mức phạt tiền tương ứng.[6]
– Vi phạm về công suất được phép khai thác cát, sỏi lòng sông[7]
Mức phạt tiền tối thiểu là 1 triệu đồng và tối đa là 70 triệu đồng đối với hành vi khai thác vượt dưới hoặc vượt quá công suất được phép khai thác hàng năm tùy theo từng mức độ hoặc dựa theo khối lượng khoáng sản nguyên khai đã khai thác trong năm. Do đó, sẽ có mức phạt tiền tương ứng.
– Hành vi vi phạm về khai thác khoáng sản mà không có giấy phép khai thác khoáng sản, cụ thể là khai thác cát, sỏi lòng sông. Mà dùng để làm vật liệu xây dựng thông thường không sử dụng vật liệu nổ công nghiệp thì:
Phạt tiền từ 100 – 200 triệu đồng đối với khối lượng cát, sỏi lòng sông đã khai thác từ 50m3 trở lên.[8]
– Phạt tiền từ 50 – 70 triệu đồng đối với hành vi khai thác cát, sỏi lòng sông khi giấy phép khai thác khoáng sản đã hết hạn hoặc khai thác khoáng sản trong thời gian bị tước quyền sử dụng giấy phép.[9]
Xử phạt hình sự
Đó là tội vi phạm quy định về khai thác tài nguyên.[10]
– Theo đó, với cá nhân thì mức phạt tù tối đa là 07 năm tù[11] và mức phạt tiền tối đa là 5 tỷ đồng[12].
Tuy nhiên, để bị xử lý hình sự về tội này thì phải xác định được người vi phạm:
+ Có thu lợi bất chính từ 100 triệu đồng trở lên.
+ Cát, sỏi lòng sông trị giá từ 500 triệu đồng trở lên.
+ Hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính về một trong các hành vi quy định tại tội này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm.
Thì sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự đối với tội này.
– Đối với tổ chức vi phạm thì có mức phạt tiền tối đa là 7 tỷ đồng.[13]
Cát, sỏi lòng sông là nguồn tài nguyên rất quý giá. Nếu khai thác quá mức, nhà cửa của người dân hai bên bờ sông không còn nơi chống đỡ. Còn ảnh hưởng đến kế sinh nhai khi diện tích đất trồng, chăn nuôi bị thu hẹp. Khi mùa lũ đến, sạt lở gây thiệt hại tài sản và nghiêm trọng hơn là gây thương vong về người. Hơn thế nữa, công trình trên và ven sông như cầu, cống, đê điều không còn ổn định và có thể sụp đổ bất cứ lúc nào.
Hậu quả có thể còn nghiêm trọng hơn nếu như những tình trạng trên vẫn còn tiếp diễn. Đó là hệ sinh thái thủy sản bị hủy hoại, diện tích đất bị thu hẹp. Và hiện nay tình trạng xâm nhập mặn đang thực sự diễn ra.
Trước những hậu quả nghiêm trọng như trên, tổ chức, cá nhân gây ra thiệt hại sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự về hành vi của mình[14]. Và ngoài ra, còn phải bồi thường thiệt hại[15] cho người dân bị ảnh hưởng.
Trên đây là nội dung tư vấn của Luật Nghiệp Thành về “Quy định về hoạt động khai thác cát sỏi lòng sông”
Nếu các bạn thấy bài viết hữu ích thì Bạn cùng chúng tôi lan tỏa tri thức cho Cộng đồng bằng cách nhấn “Chia sẻ” bài viết này.
Cảm ơn các bạn đã xem, rất mong nhận được phản hồi và góp ý bổ sung.
Biên tập: Nguyễn Linh Chi
Luật sư hướng dẫn: Luật sư Thuận.
[1] Thông tin từ Báo Công thương
[2] Điều 3.1 Nghị định 23/2020
[3] Điều 54.1 Luật Khoáng sản
[4] Điều 3.1 Nghị định 33/2017
[5] Điều 24.4 Nghị định 33/2017
[6] Điều 36.5.c, 36.6.c Nghị định 33/2017
[7] Điều 40 Nghị định 33/2017
[8] Điều 44.1.h Nghị định 33/2017
[9] Điều 48.4.c Nghị định 33/2017
[10] Điều 227 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017)
[11] Điều 227.2 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017)
[12] Điều 227.2 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017)
[13] Điều 227.4.b Bộ luật hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017)
[14] Tội vi phạm quy định về khai thác tài nguyên
[15] Chương XX Bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng Bộ luật Dân sự 2015
